ویراستاری کتاب

ویراستاری کتاب خود یک هنر است که ویراستار با تسلط به نگارش و آشنایی که با دستور زبان و متون دارد می تواند خطاهای متن را تصحیح نماید و باعث ایجاد ارتباط بهتر بین متن و خواننده گردد.

در ویراستاری کتاب باید کلیه قواعد و اصول ویرایشگری کتاب رعایت گردد، تشخیص غلط های املایی، رعایت اصول دستور زبان، رعایت فاصله بین اجزای کلمات، تطبیق فعل و فاعل، تبدیل جملات سنگین به سبک و … بر عهده ویراستار است.

برای اینکه یک متن به طور کامل و به بهترین شکل ممکن ویراستاری گردد نیاز به سه نوع ویراستاری دارد:

۱- ویرایش فنی

در ویرایش فنی مواردی همچون اصلاح غلط‌های املایی ،کنترل پاراگراف‌ بندی ،اصلاح یا اعمال نشانه‌گذاری‌های متن؛ یک‌دست کردن ضبط اعلام، اصطلاحات، آوانگاشت آن‌ها در صورت لزوم و آوردن معادل لاتین کلمات؛ اعمال قواعد عددنویسی، فرمول‌نویسی، اعراب‌ گذاری و اختصارهای متنی؛مشخص کردن حدود نقل‌قول‌ها، وارسی ارجاعات، درستی نشان مآخذ و پانوشت‌ها مورد بررسی و اصلاح قرار می گیرد.

۲- ویرایش زبانی- ساختاری

در ویرایش زبانی ویرایشگر به اصلاح  و رفع خطاهای دستوری، ساختاری و جمله‌بندی؛ اصلاح انحراف از زبان معیار و یک‌دست کردن زبان نوشته؛ابهام‌زدایی از عبارت‌های نارسا، مبهم، متناقض، نامفهوم و عامیانه؛انتخاب برابرهای مناسب برای واژگان غیر فارسی، حذف واژگان، تعابیر و اصطلاحات و عبارت‌های تکراری و زائد، عامیانه، ناقص، نارسا، متضاد و متناقض؛ کوتاه کردن جمله‌های طولانی؛ ساده‌سازی و روان‌سازی متن از نظر جمله‌بندی؛ گزینش واژگان فارسی و برابرهای مناسب و … می پردازد.

۳- ویرایش تخصصی یا علمی

ویرایش علمی یا محتوایی توسط ویراستاری انجام می شود که به محتوای متن کتاب تسلط بالایی داشته باشد. تخصص ویراستار در این بخش از ویرایش اهمیت بیشتری نسبت به سایر دارد. در این قسمت ویراستار متن را از نظر علمی کنترل می کند و اشتباهات علمی را اصلاح می نماید. در نهایت به خواننده کتاب کمک می کند که به محتوی علمی کتاب اعتماد بیشتری داشته باشد و خطاهای علمی به حداقل برسد. همچنین در ویرایش محتوایی ویرایشگر تاحدودی در محتوای اصلی نوشته دست می‌برد و سعی می‌کند با اعمال تغییرات خرد و کلان، سعی کند محتوای متن چشم نواز، منسجم و هماهنگ باشد. برخی نویسندگان عادت به تکرار دارند. مثلاً نویسندگان وسواسی دائماً نگران از این هستند که شاید خواننده مطلب آنها را درک نکند و سعی می‌کند با تکرار برخی اصول به صورت منظم، این نقیصه احتمالی را برطرف سازد. ویرایشگر در این موقع به داد خوانندگان می‌رسد و سعی می‌کند مطالبی که دائماً و به صورت رنج‌آوری در طول کتاب تکرار شده را حذف کند. گاهی، نویسنده کتاب نمی‌تواند انسجام را در بیان مطلبی ارائه دهد؛ در این حالت، هرچند نویسنده توانسته است به خوبی پدیده‌ای را توضیح دهد اما در حفظ تقدم و تأخر در توضیح آن پدیده دچار مشکل شده است. ویرایشگر در این حالت می‌تواند با جابجایی پاراگراف‌ها سعی کند شناور بودن توضیحات را بیشتر از پیش نماید. در آثاری که ترجمه هستند، ویرایشگر در ویرایش محتوایی کتاب، سعی می‌کند به مقابله متن با متن اصلی بپردازد تا اطمینان حاصل کند لحن کتاب، فضای آن و هرآنچه که در آن مهم بوده به متن ترجمه نیز انتقال پیدا کرده است یا خیر. همچنین، ویرایشگر در این ویرایش می‌توان به افزایش برخی نکات فراموش شده نیز بپردازد. برای مثال، اگر نویسنده از مکان یا پدیده‌ای صحبت کرده و از کنار آن گذشته است، ویرایشگر می‌تواند مثلاً در پاورقی درباره آن مکان، پدیده و یا موارد دیگر توضیح کوتاهی ارائه دهد.